Osam decenija od bombardovanja Beograda

Povezane objave

• Generacija koja je i “analogna” i “digitalna” 12/08
• Manje sna, ali više vremena 27/05
• Štrajk đaka zbog štrajka profesora 27/03

Danas se navršava 80 godina od kako je nacistička Nemačka bombardovala Beograd. Pre osam decenija, a bez najave, 6. aprila 1941. godine ovim napadom, na području Kraljevine Jugoslavije, započeo je Drugi svetski rat. Bila je to reakcija nacističke Nemačke na odbijanje Jugoslavije da pristupi Trojnom paktu.

Prema istorijskim zapisima, vest o tome da Jugoslavija neće stati uz naciste razbesnela je Hitlera, koji je još 27. marta, čim je čio za demonstracije koje su se dešavale, a kao poruka naroda da se neće prikloniti Trojnom paktu , doneo odluku da se bombarduje Beograd i okupira Jugoslavija.

“Vazdušni napad na Beograd 1941. godine imao je prvenstveno političko-teroristički karakter i nije imao ništa zajedničko sa ratom. To bombardovanje iz vazduha bilo je stvar Hitlerove sujete, njegove lične osvete”, izjavio je nemački feldmaršal fon Klajst na suđenju posle rata.

Sile Trećeg rajha su bombardovale Beograd koristeći 484 bombardera, a operacija je imala naziv “Strašni sud”, a prema nekima, “Odmazda”. Kako je zapisano, tajni znak za početak napada je bila je kompozicija Andreasa Leonarda, “Uvertira u marš princa Eugena“, koja je emitovana preko Radio Berlina u 5.20 sati ujutro na dan bombardovanja.

Ideja da se emituje marš bila je Jozefa Gebelsa, ministra propagande Nemačke, kako bi nacisti postigli efekat iznenađenja. Beograd je bombardovan u četiri naleta 6. aprila, pa 7, 11. i 12. aprila 1941. godine, a ukupno je upotrebljeno oko 440 tona bombi.

Nekoliko sati pre napada na Beograd, specijalne nemačke jedinice zauzele su i Sipski kanal u Đerdapskoj klisuri. Država je kapitulirala 17. aprila, a tadašnja vlada i maloletni kralj Petar Drugi Karađorđević pobegli su iz države u London.

Prva žrtva

“U prvom naletu trebalo je da srušimo Narodnu biblioteku, pa tek onda ono što je za nas vojnički bilo interesantno”, to je izjavio na suđenju posle rata nemački general Aleksandar Ler dodajući da je ta institucija odabrana za prvu žrtvu, jer je u njoj sačuvano ono što je vekovima činilo kulturni identitet tog naroda. Ler je zbog ratnih zločina streljan u Beogradu 1947. godine, a njegova unuka Sibila Ler, prešla je u pravoslavlje i zamonašila se.

U bombardovanju Narodne biblioteke uništen je fond od 354.000 naslova monografskih publikacija, oko 500.000 svezaka, 1.365 rukopisa. A stradalo je i kulturno nasleđe nastajalo u periodu između 12. i 17. veka.

Kapetan Miloš Žunjić

Piloti Jugoslovenskog kraljevskog vazduhoplovstva vodili su herojsku borbu nad nadmoćnom nacističkom avijacijom. Među njima je bio i kapetan Miloš Žunjić. U naletima neprijateljske vojske od 6. do 12. aprila naši piloti su uspeli da obore 48 nemačkih aviona.

Kapetan Žunjić rođen je 16. aprila 1907. godine u Valjevu, a završio je pilotsku i lovačku školu, kao i vazduhoplovnu školu gađanja. Pre bombardovanja Beograda, pet meseci je sa svojom eskadrilom obezbeđivao Jadransku obalu iz Mostara. Istorijski spisu kažu da je pilotima iz Komande saopšteno da imaju tek toliko vremena da se pozdrave sa najmilijima. Okupili su se u kafani “Zora”, gde su naredbu o poletanju čekali uz muziku, ne pijući ništa od alkohola. Oko jedan sat nakon ponoći primili su poziv.

Bio je to momenat za koji su se piloti pripremali. U istorijskim analima stoji da je kapetan Žunjić rekao saborcima: “Za mnom! Pali i poleći po patrolama”, a što će ostati upamćena rečenica. Kapetan je oborio jedan nemački bombarder, međutim njegov avion su teško oštetili nemački, te je bio primoran da padobranom iskoči iz aviona.

Spuštajući se piloti Luftvafea su pucali u njega i ubili ga. Taj čin je upravo bio u suprotnosti od nepisanog pravila da kada pilot iskoči iz aviona on prestaje da bude meta. Njevog telo palo je u reku Tamiš u blizini sela Glogonj, a iz koje su ga izvukli ribari, a meštani tajno sahranili.

Brojke

Tačan broj žrtava bombardovanja Beograda nije utvrđen, a bivši britanski premijer Vinston Čerčil je 12. aprila 1941. godine izjavio da je broj žrtava bio oko 17.000. Prema informacijama vlasti u Beogradu poginulo 2.500 građana, a prema nemačkim izvorima, bilo je 1.700 žrtava.

U bombardovanju porušeno je 627, a oštećeno preko 8.000 zgrada. Oštećen je i deo Starog dvora, kao i Vaznesenjska crkva u kojoj je bilo vernika. Nakon šest dana konstantnog bombardovanja,12. aprila, u Beograd su ušli okupatori. Istovremeno sa napadom na Jugoslaviju 6. aprila, nemačke snage započelu su operaciju slamanja Grčke.

Odbrana Beograda 06.04.1941.