Na današnji dan rođen kralj Aleksandar I Karađorđević

Povezane objave

• Crvene govornice odlaze u istoriju? 15/10
• Transsibirska železnica slavi 100 godina 05/10
• Postoje li ugovoreni brakovi i danas? 29/04

Na današnji dan, 16. decembra 1888. godine, rođen je kralj Aleksandar I Karađorđević, Kralj Ujedinitelj, vladar Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije Jugoslavije.

Rođen je na Cetinju, od oca kralja Petra I i majke kneginje Zorke, ćerke crnogorskog kralja Nikole Petrovića. Kao kum na krštenju, preko izaslanika, bio mu je ruski car Nikolaj II Aleksandrovič.

Aleksandar je imao i starijeg brata Đorđa koji se odrekao prestola, što se od njega i očekivalo s obzirom na to da ga je većina smatrala nepodesnim da bude kralj Srbije. Tako je Aleksandar postao drugi po redu vladar Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 6. novembra 1921. godine.

Kao regent svom ocu 1914. godine postao je vrhovni zapovednik srpske vojske u Prvom svetskom ratu, kada je vojsku vodio u mnogim velikim i značajnim bitkama – Cerska i Kolubarska bitka 1914. godine.

Kada je Srbija naredne godine ponovo napadnuta od strane Nemačke i Bugarske, zbog velikih gubitka, cela srpska vojska, zajedno sa kraljem Petrom i prestolonaslednikom Aleksandrom, preko Albanije povukla se na ostrvo Krf.

Posle oporavka i reorganizacije vojske, Srbija je odnela veliku pobedu na Solunskom frontu, da bi završne operacije proboja vojska izvela pod komandom regenta Aleksandra i vojsokovođa Živojina Mišiće, Stepe Stepanovića i Petra Bojovića.

Nakon smrti Petra I Karađorđevića, Aleksandar je postao kralj. Za prvog predsednika Vlade umesto Nikole Pašića, odabrao je Stojana Protića.

Godinu dana nakon krunisanja za kralja, Aleksandar se oženio princezom Marijom od Rumunije i sa njom je imao tri sina – Petra, Tomislava i Andreja.

Usled ozbiljne državne krize zbog loših među partijskih i međunacionalnih odnosa, kao i mešanja kralja u politički život preko političara koji su bili bliski dvoru, došlo je do neprestanih polemika između vladinih radikala i poslanika opozicije predvođeniih HSS (Hrvatskom seljačkom stranikom).

Upravo je ovakva atmosfera dovela do toga da 1928. godine radikalski poslanik Puniša Račić ubije Pavla Radića i Đuru Basaričeka i fatalno rani Stjepana Radića, kada je novi vođa HSS postao Vlatko Maček.

Ove nerede je kralj Aleksandar I iskoristio da uspostavi diktaturu 6. januara 1929. godine, poznatu kao šestojanuarska diktatura. Ovom odlukom ukinuo je ustav i doneo Zakon o kraljevskoj vlasti i vrhovnoj državnoj upravi.

Kralj je iste godine 3. oktobra doneo i Zakon o nazivu i podeli Kraljevine na upravna područja čime je preimenovao državu u Kraljevina Jugoslavija i reogranizovao upravu stvarajući devet banovina i grad Beograd.

Od otvorene diktature kralj Aleksandar I je odustao 3. septembra 1931. godine, kada je doneo septembarski (oktroisani) ustav.

Članovi hrvatskih ustaša i VMRO (Unutrašnje makedonske revolucionarne organizacije), pod zaštitom Italije, Nemačke i Mađarske, ubili su kralja Aleksandra u Marselju, 9. oktobra 1934. godine kad je on bio u poseti sa ciljem da učvrsti odbrambeni savet protiv nacističke Nemačke.

Pročitajte više o ubistvu kralja Aleksandra I Karađorđevića

Nakon njegove smrti nasledio ga je najstariji sin Petar II Karađorđević, koji zbog maloletnosti nije mogao da vlada zemljom, pa je do 1941. godine vladalo namesništvo na čelu sa Aleksandrovim rođakom knezom Pavlom.

Biografije drugih značajnih istorijskih ličnosti nalaze se OVDE.