Na današnji dan – 26. maj

Povezane objave

• Na današnji dan – 9. septembar 08/09
• Na današnji dan – 30. jun 29/06
• Na današnji dan – 22. decembar 21/12

Dogodilo se na današnji dan – 26. 5.

735. godine – Umro je Sveti Bid, monah, crkveni istoričar, literata, autor prve istorije Britanije (u srpskoj istoriografiji poznat kao Beda Venerabilis). Njegova “Crkvena istorija engleskog naroda” (Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum), pisana na latinskom, najvažniji je izvor anglosaksonske istorije između prvog i šestog veka. Pisao je dosta i na engleskom, posebno pesme, ali je sačuvana jedino njegova “Posmrtna pesma”.

1623. godine – Rođen je engleski ekonomista Vilijam Peti, tvorac teorije radne vrednosti, koji je, prema Karlu Marksu, postavio temelj političke ekonomije kao nauke. Smatrao je da vrednost robe – prema njegovoj terminologiji – prirodnu cenu, određuje količina rada utrošena za proizvodnju. Za razliku od merkantilista, video je osnovu privrednih pojava u proizvodnji. Njegova najznačajnija dela su: “Nešto o novcu”, “Traktat o porezima i dažbinama”, “Politička anatomija Irske”, “Politička aritmetika”.

1805. godine – Francuski car Napoleon I je u katedrali u Milanu krunisan za kralja Italije.

Napoleon Bonaparta

1822. godine – Rođen je francuski pisac Edmon Luj Antoan de Gonkur, tvorac naturalizma i impresionizma u francuskoj književnosti. Zajedno s bratom Žilom Alfredom, pisao je romane, drame i studije iz istorije i umetnosti 18. veka. Zaveštanjem posle njegove smrti 1896. godine osnovana je “Akademija Gonkur” od 10 članova, koja od 1903. godine svake godine nagrađuje najbolji roman francuske literature. Najznačajnija dela: romani “Sestra Filomena”, “Žermini Laserte”, studije “Intimni portreti XVIII veka”, “Umetnost XVIII veka”, “Istorija francuskog društva za vreme revolucije”, “Memoari o savremenicima” (dnevnik Gonkurovih).

1851. godine – U Londonu je počeo prvi moderni međunarodni šahovski turnir, koji je 15. jula 1851. godine, u konkurenciji 16 igrača, okončan trijumfom nemačkog majstora Adolfa Andersena. Organizator takmičenja, nezvanični prvak sveta Englez Hauard Staunton je zauzeo četvrto mesto, posle čega se razočaran povukao iz šaha. Na turniru nije igrao verovatno najjači šahista tog vremena, nepobedivi ruski majstor Aleksandar Petrov, koji je odbijao da se takmiči izvan Rusije.

1854. godine – Francuska i Velika Britanija su okupirale grčku luku Pirej posle objave blokade Grčke zbog pokušaja napada na Tursku.

1865. godine – Predajom generala Kirbija Smita u Šrevenportu kod Nju Orleansa u Luizijani, prestao je i poslednji oružani otpor južnjačke vojske u četvorogodišnjem Američkom građanskom ratu, mesec i po dana pošto je Konfederacija južnih (robovlasničkih) država potpisala kapitulaciju.

1876. godine – Umro je češki istoričar i političar František Palacki, vođa češkog preporoda u 19. veku. Kao lider Federalističke stranke zalagao se za federalno preuređenje Austrije i kasnije Austro-Ugarske (austroslavizam). Bio je organizator i predsednik Sveslovenskog kongresa 1848. godine, jedan od osnivača “Matice češke”, sekretar Učenog društva, pokretač i urednik “Časopisa Češkog muzeja”. Najpoznatija dela: “Istorija češkog naroda”, “Počeci češke poezije” (s Pavlom Šafarikom).

1896. godine – Krunisan je Nikolaj II Romanov, poslednji vladar carske Rusije, pošto njegov brat Mihailo nije preuzeo krunu nakon abdikacije Nikolaja II 1917. godine.

1905. godine – Osnovano je “Udruženje književnika Srbije”. Prvobitni naziv bio je “Srpsko književničko društvo”. U prostorijama “Srpske književne zadruge” u prisustvu dvadesetjednog pisca, pod predsedništvom Milana Milićevića donesena je odluka o osnivanju Društva. Prvu upravu Srpskog književničkog društva sačinjavali su: Simo Matavulj, Jovan Skerlić, Dobrosav Ružić, Živojin Dačić i Rista Odavić, a među osnivačima su bili i Aleksandar Belić, Jovan Skerlić, Lujo Vojnović, Milovan Glišić, Nikola Vulić, Pavle Popović, Radoje Domanović, Simo Matavulj, Stanoje Stanojević. Nakon Prvog svetskog rata i nastanka Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, Društvo je decembra 1920. godine preimenovano u “Udruženje srpskih književnika”.

Na današnji dan rođen najpoznatiji kauboj – glumac Marion Majkl Morison, poznatiji kao Džon Vejn

1907. godine – Rođen je američki filmski glumac Marion Majkl Morison, poznat kao Džon Vejn, koji je igrao uglavnom u vesternima, tumačeći likove pravdoljubivih i usamljenih junaka. Među najpoznatijim filmovima u kojima je glumio su: “Veliko suđenje”, “Poštanska kola”, “Dugo putovanje kući”, “Rio Grande”, “Pesak Ivo Džime”, “Miran čovek”, “Crvena reka”, “Tragači”, “Čovek koji je ubio Liberti Valansa”, “Rio Bravo”, “Eldorado”, “Alamo”.

1912. godine – Rođen je mađarski državnik Janoš Kadar, komunistički lider Mađarske od 1956. do 1988. godine. U Drugom svetskom ratu je kao sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije Mađarske učestvovao u organizovanju slabašnog pokreta otpora snagama nacističke Nemačke. Tokom vladavine Maćaša Rakošija postavljen je za ministra unutrašnjih poslova, ali je uhapšen 1951. godine, u vreme čistki u političkom vrhu posle rezolucije Informbiroa 1948. godine i optužbi protiv Jugoslavije, nakon čega je u logoru proveo nepune tri godine. Posle pobune protiv Rakošijevog režima 1956. godine i intervencije sovjetskih trupa, vratio se u politički vrh i zaslužan je za izvlačenje Mađarske iz velike društvene krize.

1923. godine – Održana je prva trka “24 časa Le Mana”.

1942. godine – Armija nacističke Nemačke je počela napredovanje prema Staljingradu i Kavkazu, što je bio uvod u Staljingradsku bitku, ključnu vojnu operaciju Drugog svetskog rata. Bitka vođena od kraja juna 1942. godine do početka februara 1943. godine okončana je potpunim slomom Nemaca i njihovih saveznika Italijana, Mađara, Rumuna i Hrvata.

1942. godine – U Londonu je potpisan britansko-sovjetski ugovor o punoj saradnji dve zemlje u Drugom svetskom ratu i posle okončanja rata.

Sali Rajd – najmlađi astronaut u svemiru

1951. godine – Rođena je Sali Rajd, prva Amerikanka i najmlađi astronaut u svemiru.

1954. godine – U Egiptu je otkriven pogrebni brod faraona Keopsa.

1955. godine – U prvu službenu posetu Jugoslaviji predstavnika Sovjetskog Saveza posle 1948. godine i kampanje Informbiroa, u Beograd je doputovala državno-partijska delegacija s prvim sekretarom Centralnog komiteta sovjetske Komunističke partije Nikitom Hruščovom na čelu. Razgovori u Beogradu i na Brionima završeni su potpisivanjem “Beogradske deklaracije” u kojoj su sadržani principi odnosa dveju država.

1966. godine – Britanska Gvajana je postala nezavisna država u okviru Britanskog komonvelta pod nazivom Gvajana.

1972. godine – U Moskvi je potpisan ugovor između Sovjetskog Saveza i SAD o ograničenju strategijskog nuklearnog naoružanja.

Martin Hajdeger

1976. godine – Umro je nemački filozof Martin Hajdeger, jedan od najznačajnijih mislilaca 20. veka, profesor univerziteta u Frajburgu. Bio je zaokupljen smislom bivstvovanja i istraživanjima koja je imenovao izrazom “fundamentalna ontologija”. Veoma plodan autor. Napisao je dela: “Bivstvovanje i vreme”, “Kant i problem metafizike”, “Šta je metafizika”, “Uvod u metafiziku”, “Šta znači mišljenje”, “Šta je to filozofija”, “Niče”, “O suštini istine”, “Šumske staze”, “Kantova teza o bivstvovanju”, “Oznake na putu”.

1978. godine – Umrla je ruska balerina Tamara Platonovna Karsavina, jedna od najvećih umetnica klasičnog baleta u prvoj polovini 20. veka. S Anom Pavlovom i Vaclavom Nižinskim bila je među glavnim zvezdama Ruskog baleta Sergeja Đagiljeva, u Imperatorskom baletu u Petrogradu je nastupala kao primabalerina i gostovala je na scenama u Parizu i Londonu, gde je 1928. godine osnovala baletsku školu. Upamćena je kao nezamenjiva partnerka Nižinskog u baletu “San o ruži” i po sjajnim rolama u baletima “Šeherezada”, “Žar ptica”, “Petruška”, “Fantastični dućan”, “Trorogi šešir”.

1979. godine – Izrael je vratio Egiptu sinajsko središte El Ariš, okupirano u ratu 1967. godine.

1991. godine – Austrijski putnički avion “Boing 767”, kompanije bivšeg automobilskog asa Nikija Laude, pao je oko 160 kilometara severno od Bangkoka, što nije preživeo niko od 223 osobe u avionu, uključujući troje Jugoslovena. Javnost je bila šokirana prizorima pljačke poginulih, u kojoj su učestvovale hiljade Tajlanđana, uključujući pojedine policajce i članove spasilačkih ekipa.

1991. godine – Zvijad Gamsahurdija je izabran za predsednika Gruzije.

1995. godine – Glavni štab Vojske Republike Srpske je saopštio da je zarobljeno više stotina pripadnika Unprofora zbog napada aviona NATO pakta. Intervencijom predsednika Srbije Miloševića, tokom juna 1995. godine oslobođena su svi zarobljeni pripadnici Unprofora, ukupno 372 osobe.

1998. godine – Skupština Srbije je usvojila Zakon o univerzitetu kojim je vlada Srbije ovlašćena da postavlja rektora, dekane, univerzitetske i fakultetske upravne i nadzorne odbore. Ovaj zakon izazvaće nezadovoljstvo na Univerzitetu, a protesti u različitim formama trajali su praktično sve do oktobra 2000. godine.

1999. godine – U napadu na Makiš, avijacija NATO pakta je prvi put od početka agresije na Srbiju (SRJ) koristila kasetne bombe na širem području Beograda, u selu Ralja raketa je pogodila jednu kuću, usmrtivši 29-godišnju ženu i njeno dvoje dece od četiri i osam godina, a dva deteta su ubijena i u bombardovanju sela Radoše na Kosovu i Metohiji.

2000. godine – Planinar Dragan Jaćimović postao je prvi Srbin koji se popeo na najviši svetski vrh Mont Everest.

2006. godine – Nemačka kancelarka Angela Merkel otvorila je u Berlinu, uz ogroman laserski spektakl, najmoderniju evropsku železničku stanicu, velikim delom od stakla. Gradnja ovog arhitektonskog čuda trajala je 11 godina, a troškovi su procenjeni na oko 700 miliona evra. Kolosek dug 450 metara, u pravcu istok-zapad, pokriven je staklenom halom dugom 321 metar, i u nju bi mogla da stanu čak tri “Er bas” aviona tipa A340. Stanica je projektovana za oko 300.000 putnika i 1.100 vozova dnevno.

2006. godine – Eduar Mišlen, direktor francuske kompanije Mišlen, poginuo je u nesreći na moru, u ribarskom čamcu “Sloboda” koji je potonuo pod nerazjašnjenim okolnostima. “Mišlen” zapošljava 130.000 ljudi širom sveta, od kojih 30.000 u Francuskoj.

2006. godine – Šesnaestogodišnjak iz Berlina ranio je nožem 28 osoba u centru Berlina neposredno posle proslave otvaranja nove železničke stanice Hauptbanhof. Napad se dogodio blizu zgrade Rajhstaga (Skupština) posle proslave kojoj je prisustvovalo oko 500.000 ljudi. Mladić je počeo nasumice da napada ljude nožem iza zgrade Rajhstaga da bi zatim istrčao na glavnu ulicu u centralnoj četvrti Mite i nastavio s napadima.

2008. godine – Umro je Sidni Polak, američki filmski režiser, glumac i producent. Autor je filmova “Prokleti posed”, “Konje ubijaju, zar ne?”, “Džeremaja Džonson”, “Devojka koju sam voleo”, “Tri Kondorova dana”, “Tutsi”, “Prevodilac”, “Moja Afrika” – za koji je 1985. godine dobio Oskara.

2011. godine – Uhapšen je general Ratko Mladić, optužen za zločine tokom građanskog rata u Bosni i Hercegovini, od strane Tribunala za bivšu Jugoslaviju sa središtem u Hagu.

2013. godine – U kriptu crkve Svetog Đorđa na Oplencu položeni su posmrtni ostaci poslednjeg jugoslovenskog kralja Petra II Karađorđevića, kraljica Marije i Aleksandre i princa Andreja Karađorđevića. Kralj Petar II prethodno je bio sahranjen u manastirskoj crkvi Svetog Save u Libertvilu, Ilinois, SAD. Njegovoj sahrani novembra 1970. godine u Libertvilu, pored desetina hiljada tamošnjih Srba i službenih predstavnika SAD, prisustvovalo je i više od 400 američkih pilota spasenih od strane rojalista tokom Drugog svetskog rata u okupiranoj Jugoslaviji. Kraljica Aleksandra prethodno je počivala na kraljevskom groblju Tatoi, Atina, kraljica Marija na kraljevskom groblju pored zamka Vindzor, Britanija, a kraljević Andrej na groblju manastira Nova Gračanica u Ilinoisu.