Na današnji dan – 6. jul

Povezane objave

• Na današnji dan – 16. novembar 15/11
• Na današnji dan – 5. oktobar 04/10
• Na današnji dan – 28. jul 27/07

Dogodilo se na današnji dan – 6.7.

1189. godine – Umro je engleski kralj Henri II Plantagenet, osnivač dinastije Plantageneta, koji je tokom vladavine započete 1154. godine ograničio ulogu Crkve u sferi sudstva i ojačao vlast krune.

1415. godine – U Konstancu, Nemačka, na lomači je spaljen Jan Hus, češki verski reformator, propovednik i nacionalni radnik. Izvršio je reformu češkog jezika i pravopisa. Bio je rektor Univerziteta u Pragu i borac protiv nemačkog uticaja u Češkoj. Strogo je osuđivao zloupotrebe unutar visoke rimokatoličke hijerarhije. U borbi za reformu crkve stekao je mnoštvo pristalica, uključujući češkog kralja Vaclava IV. Papa ga je osudio kao jeretika 1410. godine.

1533. godine – Umro je italijanski pisac Lodoviko Ariosto, čiji je viteški ep “Besni Orlando”, s motivom ljubavnog ludila junaka Orlanda iz doba Karla Velikog, klasično delo italijanske renesansne književnosti. Ep o Rolandu (Orlandu) vekovima ranije bio je neizbežna tema srednjovekovne epske književnosti. Ostala dela: komedije “Negromant”, “Kasarija”, lirske pesme, satire.

Tomas Mor

1535. godine – Pogubljen je engleski pisac i državnik Tomas Mor, pisac socijalnih, istorijskih i teoloških spisa. Od 1529. do 1532. godine bio je lord-kancelar kralja Henrija VIII, ali je 1535. godine zbog odbacivanja crkvene reformacije i odbijanja da prizna kralja za poglavara novoustanovljene Anglikanske crkve, osuđen na smrt i pogubljen. U političko-filozofskom spisu “Utopija”, objavljenom na latinskom 1516. godine prikazao je bedu Engleske, otimanje zemlje od seljaka od strane veleposednika odnosno rani kapitalizam. Tome nasuprot, naslikao je zamišljeno ostrvo “Utopiju”, oslobođeno privatne svojine, kao idealnu socijalnu državu sa savršenim društvenim i političkim sistemom. Termin – Utopija postao je tako odrednica za neostvarljivo.

1600. godine – Mihailo Hrabri, knez Vlaške, uspeo ja da ujedini pod svojom vlašću pokrajine Vlašku, Transilvaniju (Erdelj) i Moldaviju prvi put u istoriji. Konačno te teritorije su ujedinjene u savremenoj Rumuniji posle Prvog svetskog rata.

Nikolaj I Pavlovič Romanov

1796. godine – Rođen je ruski car Nikolaj I Pavlovič Romanov. Vladao je od 1825. do smrti 1855. godine. Ugušio je 1825. ustanak dekabrista (pro liberalna pobuna petrogradskih pukova, pod uticajem modernih intelektualnih stremljenja) a 1831. godine ustanak u Poljskoj. Bio je izrazito reakcionarno orjentisan, tokom njegove vladavine sumnjičeni su mnogi ruski pisci, poput Puškina, Ljermontova, Belinskog, Ševčenka. U dogovoru s Austrijom, ugušio je 1849. godine revoluciju u Mađarskoj. Rusiju je, uglavnom na račun Turske, proširio, pripojivši Jermeniju, Zakavkazje, istočne obale Crnog mora i ušće Dunava, ali je izgubio Krimski rat. Taj rat vođen od 1853. protiv Turske, kojoj su se pridružile Francuska, Britanija i Sardinija (Pijemont), okončan je godinu dana posle njegove smrti Pariskim mirom. Rusija je izgubila pravo da drži flotu u Crnom moru i podiže tvrđave na njegovim obalama, kao i deo Besarabije i protektorat nad dunavskim kneževinama (Vlaška i Moldavija).

1809. godine – Francuzi su uhapsili papu Pija VII, koji je ekskomunicirao iz rimokatoličke crkve francuskog cara Napoleona I.

1827. godine – Rusija, Britanija i Francuska u Londonu su potpisale sporazum o podršci borbi Grka za samostalnost. Tada je dogovoreno da se izvrši pritisak na Tursku da pristane na mir s grčkim ustanicima.

1832. godine – Rođen je austrijski nadvojvoda Ferdinand Maksimilijan I Jozef Habzburg, kojeg je 1864. godine za cara Meksika nametnuo francuski car Napoleon III. Namera je bila da preko njega ostvari uticaj Francuske u toj zemlji. Meksički republikanci potukli su intervencionističke trupe i 1867. streljali su Maksimilijana I, a za predsednika Meksika ponovo je izabran Pablo Huares, nazvan “Vašington Meksika”, koji je u vreme francuske intervencije od 1861. do 1867. godine predvodio meksički narod u borbi za nezavisnost zemlje.

1885. godine – Francuski biolog i hemičar Luj Paster prvi put je uspešno primenio vakcinu protiv besnila na ljudskom biću, ubrizgavši je devetogodišnjem Žozefu Majsteru iz Alzasa, kojeg je ujeo besan pas.

Anri Rene Alber Gi de Mopasan

1893. godine – Umro je francuski pisac Anri Rene Alber Gi de Mopasan, jedan od najizrazitijih predstavnika evropskog naturalizma. Napisao je oko 300 pripovetki i šest romana, pisao je i pozorišne komade, putne beleške, pesme. Tumačio je ljudske karaktere, psihološke tipove, neretko uz dozu cinizma. Najpoznatija dela: romani “Jedan život”, “Nova banja”, “Pjer i Žan”, pripovetke “Strasti”, “Naličja”, “Zamke”, “U ratu”, “Vodom”.

1908. godine – U Turskoj je izbila Mladoturska revolucija pod vođstvom mlađih oficira i intelektualaca nezadovoljnih vladom sultana Abdula Hamida II, koji su kao cilj označili uspostavljanje ustavnog režima. Pod pritiskom ustanika, sultan je pristao na reformu poretka na osnovu ustava iz 1876. godine kada je uvedena neka vrsta vrlo ograničenog parlamentarizma. Pošto je 1909. godine pokušao povratak na staro Abdul Hamid je zbačen. Mladoturci su pre dolaska na vlast seljacima obećali državnu, deo spahijske zemlje, ukidanje desetka i otkupnog sistema, a neturskim nacijama široku nacionalnu i kulturnu autonomiju, što nisu ispunili. Seljaci su ostali bez zemlje, a odnos prema nemuslimanima nije se popravio. Šta više, Mladoturci su, pod uticajem aktuelnih tendencija u Evropi, bili izrazito nacionalistički orjentisani, pa je položaj manjinskih grupa postao još gori. Stari Panislamizam zamenjen je tada Panturanizmom, čiju će konačnu pobedu ostvariti Ataturk.

1919. godine – Britanski dirižabl “R-34” spustio se na Ruzveltovu poljanu u Njujorku, postavši prvi vazduhoplov koji je preleteo Atlantski okean.

1923. godine – Zvanično je proglašeno osnivanje Saveza Sovjetskih Socijalističkih Republika, na osnovu odluke Prvog svesaveznog kongresa sovjeta krajem 1922. godine.

1928. godine – U Njujorku je održana premijera filma “Svetla Njujorka”, prvog zvučnog filma u istoriji kinematografije.

1935. godine – Rođen je tibetanski verski vođa Dalaj Lama, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1989. godine.

Pročitajte neke od najzanimljivij citata Dalaj Lame!

1937. godine – Poginuo je Blagoje Parović “Šmit”, politički komesar 13. internacionalne (francuske) brigade i jedan od istaknutih rukovodilaca KPJ. Parović je poginuo u bici kod Brunete u Španskom građanskom ratu.

1944. godine – U požaru koji je u glavnoj šatri cirkusa “Ringling Brothers and Barnum & Bailey” izazvao nevešti gutač vatre, u američkom gradu Hartford u Konektikatu poginulo je 167 ljudi.

1945. godine – Nikaragva je postala prva država koja je formalno prihvatila Povelju UN.

Vilijam Fokner

1962. godine – Umro je američki pisac Vilijam Fokner, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1949. godine. Prikazivao je društvenu istoriju američkog Juga, degeneraciju i propadanje starosedelačke gospodstvenosti kao i surovost i bezobzirnost došljaka. Bio je hroničar propadanja, poročnosti, izopačenosti i svireposti. Najpoznatija dela: romani “Sartoris”, “Buka i bes”, “Svetlost u avgustu”, “Komarci”, “Medved”, “Konjički gambit”, “Uljez u prašinu”, “Divlje palme”, “Vojnikova plata”, “Starac”, “Gospodska kuća”, “Rekvijem za iskušenicu”, “Lupeži”, “Utočište”, pripovetke “Svetilište”, “Nepobeđeni”.

1964. godine – Britanski protektorat u Africi Njasalend postao je pod nazivom Malavi nezavisna država u okviru Britanskog komonvelta. Do tada on je bio sastavni deo Federacije Rodezija i Njasa.

1967. godine – U Nigeriji je buknuo građanski rat, okončan u januaru 1970. godine porazom oružanih snaga Biafre koja je pokušala da se otcepi. Biafra, jugoistočni deo Nigerije, nakon pronalaska značajnih količina nafte na njenoj teritoriji odlučila da se odvoji od Nigerije.

Luj Armstrong

1971. godine – Umro je američki muzičar afričkog porekla Luj “Sačmo” Armstrong, najveći trubač u istoriji džeza. Tokom karijere duge više od pola veka proslavio se i kao pevač neponovljivog hrapavog i toplog glasa, a mnogobrojne turneje širom sveta, uključujući Beograd, donele su mu nezvaničnu titulu “ambasadora dobre volje”. Snimio je i više filmova u kojima je takođe iskazao raskošni talenat izuzetnog zabavljača.

1986. godine – Dvojica Australijanca su kao prvi Zapadnjaci obešeni u Maleziji, na osnovu drakonskog zakona te zemlje o trgovini drogom, pod optužbom da su švercovali drogu.

1988. godine – U najgoroj nesreći od početka eksploatacije nafte na moru, u eksploziji naftne platforme “Pajper Alfa” u britanskom sektoru Severnog mora, poginulo je 167 osoba.

1989. godine – Umro je mađarski državnik Janoš Kadar, komunistički lider Mađarske od 1956. do 1988. godine. U Drugom svetskom ratu je kao sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije Mađarske učestvovao u organizovanju slabašnog pokreta otpora snagama nacističke Nemačke. Tokom vladavine Maćaša Rakošija postavljen je za ministra unutrašnjih poslova, ali je uhapšen 1951. godine, u vreme čistki u političkom vrhu povodom rezolucije Informbiroa 1948. i optužbi protiv KPJ, nakon čega je u zatočeništvu proveo nepune tri godine. Posle pobune protiv Rakošijevog režima 1956. godine i intervencije sovjetskih trupa, vraćen je u politički vrh i zaslužan je za postupno izvlačenje Mađarske iz velike društvene krize.

2000. godine – Umro je jugoslovenski političar Lazar Koliševski, prvi Predsednik vlade u istoriji Makedonije i takođe prvi predsednik SFRJ posle smrti Josipa Broza maja 1980. godine.

2005. godine – Umro je francuski književnik i nobelovac Klod Simon, koji se na književnoj sceni pročuo 1960-ih kao jedan od tvoraca “novog romana”, literarnog stila karakterističnog po brojnim unutrašnjim monolozima i izostanaku znakova interpunkcije. Najpoznatija dela: “Trava”, “Flandrijski put”, “Palata”, “Istorija”, “Vetar”, “Triptih”, “Akacija”.

2008. godine – Umrla je Olga Bruči, prvakinja Opere Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Diplomirala je 1951. godine na Muzičkoj akademiju u Beogradu u klasi profesora Nikole Cvejića. Docnije je solo pevanje usavršavala u Novom Sadu i Beču, kod Todora Dinjaškog i Marije Gerhard. Upamćena je po ulogama Đilde (u operi Rigoleto), Lučije (Lučija od Pamermura), Violete (Travijata), Leonore (Trubadur), Nede (Pajaci), Abigaile (Nabuko) i Dona Elvire (Don Žuan). Dobitnica je Ordena rada sa srebrnim vencem i Nagrade grada Novog Sada (Oktobarske).

2009. godine – Umro je Robert Maknamara, arhitekta vijetnamskog rata, bivši američki državni sekretar za odbranu. Maknamara je više nego bilo ko drugi, izuzev možda predsednika SAD Lindona Džonsona, bio simbol američke intervencije u Vijetnamu, pojedini kritičari su taj rat čak nazivali “Maknamarinim ratom”. Docnije je izvesno vreme bio predsednik Svetske banke.

2009. godine – Američki predsednik Barak Obama i ruski predsednik Dmitrij Medvedev potpisali su u Moskvi dokument pod nazivom “Zajednički memorandum o razumevanju o budućem smanjenju strateškog naoružanja”. Dokumentom se predviđa smanjenje na 1.500 do 1.675 nuklearnih bojevih glava sa svake strane a dogovoreni nivo treba da bude postignut u roku od sedam godina od potpisivanja sporazuma.