Na današnji dan – 1. januar

Povezane objave

• Na današnji dan – 18. novembar 17/11
• Na današnji dan – 6. septembar 05/09
• Na današnji dan – 9. oktobar 08/10

Dogodilo se na današnji dan – 1.1.

45. godine p.n.e. – Stupio je na snagu novi, Julijanski kalendar, kojim je Gaj Julije Cezar, prema savetima grčkog astronoma iz Aleksandrije Sosigena, reformisao računanje vremena tako što je za početak godine odredio 1. januar umesto 1. marta. Papa Grgur XIII je reformisao taj kalendar 1582. godine, što je najveći broj zemalja prihvatio, dok su Julijanski zadržale srpska, ruska i još neke pravoslavne crkve.

1502. godine – Portugalski moreplovci uplovili su u zaliv Guanabara i nazvali to mesto Rio de Žaneiro (Januarska reka). Grad koji je potom nastao bio je prestonica Brazila od 1763. do 1960. godine, kada je za glavni grad određena novoizgrađena Brazilija.

1526. godine – Hrvatsko plemstvo je na saboru u gradu Cetinu izabralo za kralja Ferdinanda Habsburga, nadajući se da će im nadvojvoda Ferdinand obezbediti bolju odbranu od Turaka nego erdeljski knez Ivan Zapolja. Hrvatska je postala deo Habsburške monarhije.

1801. godine – Stupio je na snagu akt o ujedinjenju Velike Britanije i Irske, čime je stvoreno Ujedinjeno Kraljevstvo.

1803. godine – Danska je zabranila uvoz robova u dansku Zapadnu Indiju i postala prva zemlja koja je zabranila ropstvo.

Šandor Petefi

1823. godine – Rođen je mađarski pesnik Šandor Petefi, jedan od vođa nacionalnog pokreta 1948. godine. Otac mu je bio Srbin Stevan Petrović, a Šandorovo kršteno ime je Aleksandar. Smatra se najtalentovanijim i najboljim mađarskim lirskim pesnikom 19. veka. Njegova poezija je imala veliki uticaj na južnoslovenske pesnike, posebno na Djuru Jakšića i Jovana Jovanovića Zmaja. Poginuo je 1849. godine u bici kod Šegešvara (“Petefijeve pesme”, “Apostol”, “Vitez Janoš”).

1833. godine – Velika Britanija je proglasila suverenitet nad Foklandskim ostrvima u Atlantiku, koja su pre toga bila pod španskom kolonijalnom vlašću.

1863. godine – Tokom Američkog građanskog rata predsednik SAD Abraham Linkoln potpisao je Zakon o oslobađanju robova (Emancipation Proclamation).

1877. godine – Britanska kraljica Viktorija I proglašena je caricom Indije.

1880. godine – U Srbiji su uvedene obavezne metarske mere, merna jedinica za dužinu postao je metar i zvanično su prestale da važe mere poput aršina, lakta, pedlja.

1901. godine – Države Novi Južni Vels, Viktorija, Kvinslend, Južna Australija, Zapadna Australija i Tasmanija su osnovale australijsku zajednicu s Edmundom Bartonom kao prvim premijerom, koja je te godine u statusu dominiona postala član Britanskog komonvelta.

Branko Ćopić

1915. godine – Rođen je srpski pisac Branko Ćopić, nastavljač tradicije seoske pripovetke srpskog realizma (Kočić, Ćorović, Veselinović). Humorista, autor rodoljubive i dečije poezije, jedan je od najplodnijih i najpopularnijih jugoslovenskih pisaca u periodu posle Drugog svetskog rata. Godine 1984. izvršio je samoubistvo. Najpoznatija dela: “Pod Grmečem”, “Doživljaji Nikoletine Bursaća”, “Gluvi barut”, “Osma ofanziva”, “Bašta sljezove boje”.

1925. godine – Naziv glavnog grada Norveške Kristijanija (od 1674), promenjen je u Oslo.

1958. godine – Stupio je na snagu ugovor o osnivanju Evropske ekonomske zajednice, poznate kao Zajedničko tržište, koji su 25. marta 1957. godine u Rimu potpisale Belgija, Zapadna Nemačka, Italija, Luksemburg, Francuska i Holandija.

1959. godine – Posle dvogodišnjeg gerilskog rata na Kubi je preuzeo vlast vođa revolucionarnog pokreta “26. jul” Fidel Kastro, a diktator Fulhesio Batista je pobegao u Dominikansku Republiku.

1965. godine – Pod vođstvom lidera pokreta “Al fatah” Jasera Arafata formirana je Palestinska oslobodilačka organizacija.

1972. godine – Umro je francuski pevač i glumac Moris Ševalije. Popularni interpretator u operetama i pariskim zabavnim pozorištima najzapaženije uloge na filmu ostvario je u filmskim muzičkim komedijama (“Ljubavna parada”, “Vesela udovica”, “Žiži”).

1979. godine – SAD i Kina su uspostavile diplomatske odnose, 30 godina posle osnivanja Narodne Republike Kine.

1993. godine – Radio Televizija Srbije otpustila je više od 1.500 radnika u Beogradu, među kojima je najviše bilo novinara koji su se suprotstavljali ratnoj propagandnoj politici radija i TV, “govoru mržnje”, nepoštovanju profesionalnog kodeksa i kršenju profesionalnih kriterijuma uređivačke politike.

1993. godine – Češka i Slovačka su postale samostalne države, čime je prestala da postoji Čehoslovačka, osnovana 1918. godine.

1994. godine – U SR Jugoslaviji rast cena dostigao je fantastičnu cifru od 315.563.558 odsto, cene su se u proseku povećavale 62 odsto dnevno, dva odsto na sat i 0,029 odsto u minuti.

1995. godine – U Bosni je stupio na snagu četvoromesečni prekid neprijateljstava postignut uz posredovanje bivšeg predsednika SAD Džimija Kartera.

1998. godine – Islamski fundamentalisti su na zapadu Alžira masakrirali više od 400 ljudi, uključujući žene i decu, u najgorem nasilju tokom šestogodišnjeg terora oružanih islamističkih grupa.

1999. godine – Zvanično je puštena u promet jedinstvena evropska valuta evro i oko 300 miliona ljudi u 11 od 15 zemalja Evropske unije dobilo je istu valutu prvi put od vremena Rimskog carstva. Grčka se, kao 12. članica, pridružila 2001. godine, a zamena nacionalnih valuta u evro počela je 1. januara 2002. godine.

2000. godine – Velika Britanija je zvanično ukinula stare imperijalne mere, kao što su funta (453,59 grama) i unca (28,35 grama) i uvela evropski merni sistem.

2001. godine – U Zagrebu je preminuo Fabijan Šovagović (68) jedan od najvećih glumaca Hrvatske i bivše Jugoslavije. Neka od njegovih najpoznatijih ostvarenja su uloge u predstavama “Lenjin”, “Skup”, “Dundo Maroje”, potom u TV-serijama “Kuda idu divlje svinje”, “Prosjaci i sinovi”, “U registraturi”, “Velo misto”, “Đuka Begović”, kao i filmovima “Prometej s otoka Viševice”, “Kuća”, “Seljačka buna 1573”, “Pucanj”, “Ne naginji se van”, “Susreti sa značajnim ljudima”, “Povratak”, “Ambasador”, “San o ruži”, “Osuđeni”, “Diploma za smrt”, “Đuka Begović”.

2002. godine – Evro je postao zvanična valuta u 12 zemalja Evropske unije. Velika Britanija, Švedska i Danska su jedine članice EU koje su zadržale svoje nacionalne valute.

2003. godine – Policijske snage EU zamenile su u BiH međunarodne policijske snage UN, čime je počela prva zajednička odbrambena i bezbednosna akcija svih 15 zemalja-članica EU.

2003. godine – U Brazilu je inaugurisan Luis Inasio Lula da Silva prvi brazilski predsednik iz radničke klase.

2005. godine – U Holandiji je, po prvi put posle Drugog svetskog rata, stupio na snagu Zakon kojim su pripadnici policije obavezni da poseduju identifikaciona dokumenta.

2007. godine – Rumunija i Bugarska su postale punopravne članice Evropske unije.

2014. godine – Građanima Rumunije i Bugarske su, posle sedam godina od priključenja EU, ukinute i poslednje restrikcije za zapošljavanje u devet zemalja Unije u kojima su primenjivane (Nemačka, Austrija, Belgija, Španija, Francuska, Velika Britanija, Luksemburg, Malta i Holandija).