Na današnji dan – 28. januar

Povezane objave

• Na današnji dan – 30. novembra 29/11
• Na današnji dan – 5. jun 04/06
• Na današnji dan – 10. jun 09/06

Dogodilo se na današnji dan – 28.1.

814. godine – Umro je Karlo I Veliki, franački kralj od 768.  godine i rimsko-nemački car od 800. godine, kada ga je krunisao papa Lav III. Znatno je proširio kraljevstvo i postao gospodar gotovo cele zapadne i srednje Evrope. Uveo je sistem kraljevskih vazala kojima je dodeljivao nasledne posede (feude) i tako stvorio vladajuću klasu velikih zemljoposednika.

1547. godine – Umro je engleski kralj Henri VIII, koji je nakon dolaska na presto 1509. godine proširio vlast na Vels, Škotsku i Irsku i izgradnjom jake flote postavio temelj budućoj pomorskoj sili. Ženio se šest puta, a nakon sukoba s papom, koji je odbio da poništi njegov prvi brak, oduzeo je papi vlast nad crkvom u Engleskoj, proglasio 1534. godine sebe vrhovnim crkvenim poglavarom i utemeljio anglikansku crkvu.

1573. godine – Počela je velika hrvatsko-slovenska seljačka pobuna pod vodjstvom Matije Gupca. Pobuna je u krvi ugušena 9. februara, a njen vođa je zarobljen i nakon nekoliko dana je umro od posledica svirepog mučenja.

1596. godine – Umro je engleski gusar i admiral Frensis Drejk prvi Englez koji je oplovio svet (1577-80). Gusarskim napadima na španske brodove doprineo je engleskom osvajanju kolonija, posebno u severnoj Americi, a imao je i značajnu ulogu u pobedi britanske ratne mornarice 1588. godine nad španskom “Nepobedivom armadom” u bici u Lamanšu. Preneo je 1586. krompir u Evropu iz Amerike.

1689. godine – Engleski parlament objavio je abdikaciju kralja Džejmsa II. Poslednji vladar iz dinastije Stjuart bio je prisiljen na napusti presto zbog njegovih pokušaja da vrati katolicizam u Englesku.

1812. godine – Rođen je srpski državnik Ilija Garašanin, jedan od vođa ustavobranitelja i višegodišnji ministar unutrašnjih poslova u ustavobraniteljskim vladama. Tvorac je srpskog spoljnopolitičkog i nacionalnog programa “Načertanije” (1844), koji je bio temelj srpske spoljne politike sve do Prvog svetskog rata. Smatra se prvim velikim srpskim političarem 19. veka.

1846. godine – Na balu u Beču prvi put je izveden “Srpski kvadril”, delo koje je Johan Štraus mlađi komponovao po nalogu kneza Miloša Obrenovića.

1857. godine – Rođen je srpski političar i publicista Stojan Protić, jedan od osnivača Radikalne stranke, prvi premijer Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1918). Izdavao je i uređivao časopis “Delo” i list “Odjek”. Pisac je odgovora na austro-ugarski ultimatum Srbiji 1914. godine.

1871. godine – Francuska “Vlada narodne odbrane”, koja je formirana u Parizu nakon što je svrgnut Napoleon III i proklamovana republika, prihvatila je kapitulaciju u ratu s Pruskom, u kojem je francuska vojska teško poražena.

1878. godine – U Nju Hejvnu u SAD je puštena u rad prva telefonska centrala, dve godine nakon što je Aleksander Grejem Bel patentirao telefon.

1887. godine – Rođen je poljski pijanista Artur Rubinštajn.

1935. godine – Island je postao prva zemlja u kojoj je legalizovan abortus.

1939. godine – Umro je irski pesnik i dramski pisac Vilijam Batler Jejts, najznačajnija ličnost irskog nacionalnog preporoda, jedan od osnivača i upravnik narodnog pozorišta (Teatar Ebi). Njegova delatnost nadahnula je procvat irske nacionalne drame, a učestvovao je i u javnom političkom životu i bio senator od 1922. do 1928. godine. Dobio je Nobelovu nagradu za književnost 1923. godine.

1986. godine – U eksploziji američkog vasionskog šatla “Čelendžer”, 72 sekunde posle lansiranja iz Kejp Kaneverala, poginulo je svih sedam astronauta.

1994. godine – Tri italijanska novinara ubijena su u Mostaru, a u Zenici je jedan Britanac ubijen, a dvojica teško ranjeni. Britanci su bili službenici agencije za dostavljanje humanitarne pomoći u Bosni.

1995. godine – U najkrvavijem sukobu od početka nasilja islamskih ekstremista u Egiptu, poginulo je 14 ekstremista, dvoje policajaca i dvojica prolaznika koji su se našli u unakrsnoj vatri.

1998. godine – U Indiji je osudjeno na smrt svih 26 optuženih za učešće u zaveri i ubistvu bivšeg premijera Radživa Gandija.

2001. godine – U Zagrebu je umro hrvatski književnik Ranko Marinković. Dobitnik je mnogih književnih nagrada a njegova dela, poput romana “Kiklop” i “Glorija”, uz stvaralaštvo Miroslava Krleže svrstavaju se u najveća dostignuća hrvatske književnosti.

Pipi Duga Čarapa

2002. godine – U Stokholmu je umrla švedska književnica Astrid Lindgren, tvorac Pipi Duge Čarape. Napisala je više od 100 dela, a njene knjige prodate su u više od 100 miliona primeraka.

2003. godine – U Beogradu je preminuo Miloš Milutinović, jedan od najboljih jugoslovenskih fudbalera svih vremena.

2003. godine – Na opštim izborima u Izraelu pobedila je desničarska partija Likud, čiji je lider izraelski premijer Ariel Šaron.

2004. godine – Predsednik britanske medijske korporacije Bi-Bi-Sija Gevin Dejvis podneo je ostavku, a kompanija se izvinila zbog propusta u izveštavnju o naoružanju Iraka pred rat u toj zemlji. Otkaz je dao i novinar BBC Endru Giligan, autor spornih tekstova u kojima se optužuje britanska vlada da je preuveličala opasnost od iračkog naouržanja.

2011. godine – Umrla je operska diva Margaret Prajs koja je važila za jednu od vodećih soprana sveta. Najpoznatija je po izvođenju Mocartovih složenih kompozicija.

2013. godine – Sedamdesetpetogodišnja holandska kraljica Beatriks abdicirala je u korist svog sina, prica Viljema-Aleksandera, koji je postao kralj te zemlje 30. aprila.