Na današnji dan – 5. jul

Povezane objave

• Na današnji dan – 27. oktobar 26/10
• Na današnji dan – 13. decembar 12/12
• Na današnji dan – 15. januar 14/01

Dogodilo se na današnji dan – 5.7.

1783. godine – Rođen je Šarl Luj Avas, francuski pisac, novinar, osnivač novinske agencije “Avas”. Rođen u Roanu, Avas je osmislio tada novi koncept specifičnog agencijskog novinarstva. “Agenciju Avas” najstariju na svetu, osnovao je 1835. godine. Kao novinska agencija “Avas” je postojao do 1945. godine. Njen nastavljač je današnji “Frans pres”.

1791. godine – Džordž Hemond je postavljen za prvog ambasadora Ujedinjenog Kraljevstva u SAD.

1811. godine – Venecuela je postala prva latinoamerička država koja je proglasila nezavisnost od Španije.

1830. godine – Francuske kolonijalne trupe su zauzele grad Alžir, tada pod vlašću Turske. Alžir je ostao pod francuskom upravom do 1962. godine, kad je posle oslobodilačkog rata izborio nezavisnost.

Prva fotografija koja je sačuvana – Žozef Nisefor Nieps

1833. godine – Umro je francuski hemičar Žozef Nisefor Nieps, pionir fotografije. Usavršavajući litografiju od 1813. do 1820. godine, prvi je u svetu uspeo da fiksira sliku dobijenu u mračnoj komori pomoću posrebrene bakarne ploče prekrivene osetljivim slojem asfaltnog laka.

Klara Cetkin

1857. godine – Rođena je nemačka revolucionarka Klara Cetkin, jedan od osnivača ženskog međunarodnog radničkog pokreta i Komunističke partije Nemačke, na čiji je predlog 8. mart proglašen Međunarodnim danom žena. Zbog aktivnosti u socijalističkom pokretu morala je 1882. godine da emigrira iz Nemačke. Po povratku 1890. godine rukovodila je ženskim proleterskim pokretom, a od 1892. do 1917. godine uređivala je ženski socijaldemokratski list “Gleicheit”. Inicijator je Prve međunarodne konferencije žena 1907. godine na kojoj je izabrana za sekretara Međunarodnog ženskog sekretarijata. Međunarodna konferencija žena u Kopenhagenu 1910. godine prihvatila je njen predlog o proglašenju Međunarodnog praznika žena-radnica. Tokom Prvog svetskog rata bila je aktivna u levičarskoj grupi “Spartak” i zbog osude imperijalističkog rata 1915. godine je uhapšena. Bila je član Prezidijuma Treće internacionale (Kominterna), rukovodilac ženskog odeljenja Kominterne i komunistički poslanik u Rajhstagu (Skupština) do dolaska nacista na vlast, posle čega je izbegla u Moskvu gde je ubrzo umrla 1933. godine.

1872. godine – Rođen je francuski državnik Eduar Erio, kojeg su Nemci u Drugom svetskom ratu 1942. godine oterali u zarobljeništvo, odakle je oslobođen 1945. pošto je Crvena armija zauzela Berlin. Predvodio je Radikal-socijalističku partiju od 1919. do 1955. godine. Bio je više puta predsednik i član vlade između 1924. i 1936, a od 1936. do 1940. i od 1947. do 1953. godine predsednik je francuske skupštine.

1879. godine – Rođen je američki teniser i političar Dvajt Dejvis, koji je 1900. godine osnovao tenisko takmičenje nacija “Dejvis kup”. Pod predsednikom SAD Kelvinom Kulidžom bio je ministar rata od 1925. do 1929. godine.

1880. godine – Rođen je češki violinista i kompozitor Jan Kubelik, koji je počeo da nastupa već u osmoj godini života, stekavši ugled jednog od najvećih violinskih virtuoza svog vremena. Najznačajnija dela: “Američka simfonija u a-molu”, šest koncerata za violinu i orkestar, simfonijske varijacije za violinu i kamerni orkestar, kraće kompozicije za violinu i klavir.

1889. godine – Umro je srpski pisac Jakov Ignjatović. Posle završenog pravnog fakulteta radio je u rodnoj Sent Andreji kao advokat, a u vreme revolucije 1848. godine bio je poslanik Majske skupštine u Sremskim Karlovcima i član Glavnog odbora Vojvodine. Napisao je devet romana, 17 pripovedaka, knjigu memoara i mnoštvo tekstova na političke i društvene teme. Kao literata, bio je realista a najčešća tema njegovih dela je život vojvođanskih Srba (i uopšte ugarskih Srba). Dela: romani “Trpen-spasen”, “Milan Narandžić”, “Čudan svet”, “Vasa Rešpekt”, “Večiti mladoženja”, “Stari i novi majstori”, “Patnica”.

1889. godine – Rođen je francuski pisac, slikar i režiser Žan Kokto, član Francuske akademije. Često je menjao stav i stil i oprobao se kao pesnik, romansijer, pisac drama, kritičar, slikar, režiser i filmski scenarista. Najpoznatija dela: romani “Strašna deca”, “Tomas varalica”, pozorišni komadi “Pisaća mašina”, “Strašni roditelji”, “Orfej”, “Edip”, “Antigona”.

1901. godine – Rođen je ruski pozorišni režiser i glumac Sergej Vladimirovič Obrascov, jedan od utemeljivača parodijsko-satiričnog žanra minijatura i romansi s lutkama i osnivač Državnog centralnog pozorišta lutaka, jedinstvenog u svetu. Stvaralac inventivnog duha i bogate mašte, režirao je više od 50 lutkarskih predstava koje se smatraju antologijskim delima tog pozorišnog žanra, poput “Čarobne Aladinove lampe”, “Neobičnog koncerta”, “2:0 za nas”, “Đavoljeg mlina”.

1911. godine – Rođen je francuski državnik Žorž Pompidu, predsednik Francuske od 1969. do 1974. godine. Šef države postao je posle ostavke Šarla de Gola. S De Golom je blisko sarađivao od 1945. godine, u međuvremenu je bio direktor Rotšildove banke, šef De Golovog kabineta i član Ustavnog saveta, a od 1962. do 1968. predsednik vlade.

1932. godine – U Portugalu je Predsednik Vlade postao ekonomski stručnjak Antonio de Oliveira Salazar, koji je 1933. godine ustanovio specifičan politički sistem, nazvan “Nova država”. Bio je to izrazito desno orjentisan poredak, okončan tek 1974, četiri godine posle njegove smrti. Sam Salazar bio je čelna ličnost Portugala do 1968. godine.

1943. godine – Ofanzivom nemačkih snaga na položaje Crvene armije iz pravca Orela i Harkova, u Drugom svetskom ratu je počela Kurska bitka, najveći tenkovski okršaj u istoriji ratova, u kojoj je učestvovalo oko 6.000 tenkova sa obe strane. Nemci su angažovali 50 divizija, od kojih 14 oklopnih i dve motorizovane, ali su pretrpeli poraz, izgubili su pola miliona vojnika i 2.900 tenkova, od čega se nikada nisu oporavili.

1959. godine – Predsednik Indonezije Ahmed Sukarno je raspustio indonežansku skupštinu i preuzeo dikatatorska ovlašćenja.

1975. godine – Zelenortska ostrva su dobila nezavisnost posle 500 godina pod portugalskom vlašću.

1975. godine – Američki teniser Artur Eš je u finalu pobedio zemljaka Džimija Konorsa, postavši prvi afroamerikanac u dugoj istoriji turnira u Vimbldonu koji je pobedio na najprestižnijem svetskom teniskom takmičenju.

1977. godine – General Mohamad Zija ul Hak zbacio je u Pakistanu vojnim udarom predsednika vlade Zulfikara Ali Buta.

1980. godine – Švedski teniser Bjorn Borj peti put uzastopno pobedio je na turniru u Vimbldonu, što nikom do tada nije uspelo.

1990. godine – Skupština Srbije usvojila je Zakon o prestanku rada Skupštine i Izvršnog veća Kosova i Metohije zbog secesionističkog delovanja i nastojanja da se stvori “Republika Kosovo”.

1994. godine – Palestinski vođa Jaser Arafat doputovao je na Zapadnu obalu posle 27 godina u izbeglištvu i najavio preobražaj teritorija pod palestinskom samoupravom u državu Palestina, s prestonicom u istočnom Jerusalimu.

2000. godine – Turski apelacioni sud potvrdio je jednogodišnju kaznu zatvora vođi islamista, bivšem predsedniku vlade Nedžmetinu Erbakanu, zbog toga što je podsticao mržnju u govorima šest godina ranije.

2003. godine – Dve Čečenke, islamski teroristi – samoubice, aktivirale su eksploziv ispred ulaza u moskovski aerodrom “Tušino”, gde je održavan veliki rok koncert. Poginulo je 18 ljudi.

2006. godine – Umro je osnivač američke korporacije “Enron” Kenet Lej, koji je mesec dana ranije proglašen krivim zbog bankrota ovog energetskog giganta. Pretila mu je zatvorska kazna u trajanju od 30 godina pošto je proglašen krivim za prevaru i zaveru u jednom od najvećih slučajeva prevare u američkoj korporativnoj istoriji. “Enron”, nekad sedma najveća kompanija u SAD, bankrotirala je nešto manje od tri meseca nakon terorističkih napada 11. septembra 2001. godine u Njujorku.

2011. godine – Preminuo je srpski glumac Dušan Janićijević. Rad na filmu započeo je još kao student, ulogom Stojana Mutikaše u istoimenom ostvarenju Feodora Hanžekovića, za koju je dobio Zlatnu arenu na prvom Festivalu jugoslovenskog filma u Puli 1954. godine. Rođen je nedaleko od Blaca, glumu je završio na Pozorišnoj akademiji u Beogradu. Osim stotina uloga koje je ostvario, tokom retko plodne karijere, autor je i autobiografske knjige “Sećanja”.